Πολλές φορές, στα πλαίσια της λειτουργίας των επαγγελματικών μας εγκαταστάσεων αναγκαζόμαστε να χρησιμοποιήσουμε μέρος του πεζοδρομίου ή και του δρόμου μπροστά από τα καταστήματα μας.
Επίσης για λόγους προστασίας και άνεσης τοποθετούμε τέντες και κλιματιστικά ενώ κατά τη διάρκεια επισκευών τυχαίνει να επικαλύπτουμε τα πεζοδρόμια με διάφορα υλικά όπως πλακάκια, πέτρες, πλάκες κτλ.
Δυστυχώς, τόσο οι πράξεις κατάληψης όπως ονομάζονται, εάν αποκτήσουν μόνιμο χαρακτήρα θεωρούνται παράνομες και επιφέρουν πρόστιμα, όσο και ή τοποθέτηση εξοπλισμού (τέντες, κλιματιστικά, ράμπες κ.α.) εάν γίνει χωρίς προδιαγραφές και άδειες.
Επίσης θα πρέπει να θυμόμαστε πως με βάση τη διάταξη 970 του Αστικού Κώδικα για το ανεμπόδιστο της κοινής χρήσης, ακόμη και εάν έχουμε εφοδιαστεί με κάποια άδεια αυτή είναι νόμιμη μόνο εάν από την παραχώρηση δεν εμποδίζεται κατά οποιοδήποτε τρόπο η κοινή χρήση.
Η βασική νομοθεσία που ρυθμίζει αυτά τα θέματα και πρέπει να γνωρίζουμε είναι:
Ο νόμος 2696/1999 (Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας) με το άρθρο 47 "Εργασίες και εναπόθεση υλικών στις οδούς" και το άρθρο 48 "Κατάληψη τμήματος οδού και πεζόδρομου", προβλέπει διοικητικό πρόστιμο τετρακοσίων (400,00) ευρώ και αναφέρει ότι:
Άρθρο 47: Απαγορεύεται η απόρριψη χωμάτων ή άχρηστων υλικών στα οδοστρώματα, ερείσματα, πεζοδρόμια, πεζόδρομους, τάφρους κ.λπ.
Άρθρο 48: Η προσωρινή ή διαρκή κατάληψη τμήματος του οδοστρώματος με εγκαταστάσεις ή εμπόδια απαγορεύεται, ιδιαίτερα αν με αυτά παρεμποδίζεται η κυκλοφορία, η επιτρεπόμενη στάση ή στάθμευση οχημάτων ή περιορίζεται η ορατότητα αυτών που χρησιμοποιούν τις οδούς. Η κατάληψη επιφάνειας πεζόδρομου απαγορεύεται, εφόσον παρεμποδίζεται η κυκλοφορία των πεζών, η είσοδος-έξοδος οχημάτων άμεσης ανάγκης και η εξυπηρέτηση των παροδίων κατοίκων.
Η Υπουργική Απόφαση 529 (ΦΕΚ Β'2621/2009): "Ειδικές ρυθμίσεις για εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία σε κοινόχρηστους χώρους κυκλοφορίας πεζών" στα άρθρα 2 και 6 προβλέπει διοικητικό πρόστιμο 59,00 € και ποινική δίωξη και αναφέρει ότι:
Άρθρο 2: Σε όλους τους κοινόχρηστους χώρους πόλεων και οικισμών, που προορίζονται για την κυκλοφορία πεζών, επιβάλλεται ελεύθερη ζώνη όδευσης πεζών, με απαραίτητο ελάχιστο πλάτος 1,50 μέτρο ελεύθερο από κάθε είδους σταθερό ή κινητό εμπόδιο και μέγιστη αποδεκτή εγκάρσια κλίση 2%.
Οποιαδήποτε εξυπηρέτηση όπως σήμανση, φύτευση, αστικός εξοπλισμός απαγορεύεται να τοποθετείται εντός της ελεύθερης ζώνης όδευσης πεζών.
Στην περίπτωση υφιστάμενων πεζοδρομίων πλάτους μικρότερου από 1,50 μέτρου η ζώνη αυτή καταλαμβάνει όλο το πλάτος του πεζοδρομίου. Πλάτη μικρότερα από 0,70μ. αποφεύγονται ως μη εξυπηρετούντα άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο.
Σε όλο το μήκος της ελεύθερης ζώνης όδευσης πεζών επιβάλλεται πραγματικό ελεύθερο ύψος όδευσης πεζών ίσο με 2.20 μέτρα απολύτως ελεύθερο από οποιοδήποτε εμπόδιο (μαρκίζες, επιγραφές, σημάνσεις, πινακίδες, κλαδιά δέντρων, τέντες κλπ.)
Άρθρο 6: Απαγορεύεται η τοποθέτηση κιγκλιδωμάτων, στύλων και πάσης φύσεως εμποδίων κάθετα προς την πορεία κίνησης των πεζών. Κατ` εξαίρεση υφιστάμενες κλίμακες υπογείων οριοθετούνται στα πλαϊνά τους όρια με κιγκλίδωμα με στρογγυλεμένες ακμές. Ο εξοπλισμός των κοινοχρήστων χώρων που προορίζονται για την κυκλοφορία πεζών όπως κάδοι απορριμμάτων, πινακίδες πληροφόρησης, επίστυλα φωτιστικά, κ.α. τοποθετείται υποχρεωτικά εκτός της ελεύθερης ζώνης όδευσης πεζών. Ομοίως και η φύτευση δέντρων πραγματοποιείται πάντα εκτός της ελεύθερης ζώνης όδευσης πεζών.
Ο νόμος 1080/1980 (Μεταβολές της νομοθεσίας περί εσόδων ΟΤΑ κλπ.) στο άρθρο 3 αναφέρει:
8. Σε περίπτωση αυθαίρετης χρήσης κοινοχρήστων χώρων, των οποίων έχει επιτραπεί η παραχώρηση χρήσης, καταλογίζεται, εκτός από το αναλογούν τέλος και χρηματικό πρόστιμο διπλάσιο προς το αναλογούν τέλος, ανεξάρτητα από το διάστημα της αυθαίρετης χρήσης.
Σε περίπτωση αυθαίρετης χρήσης κοινοχρήστων χώρων που η παραχώρηση χρήσης δεν έχει επιτραπεί, καταλογίζεται πρόστιμο ίσο με το τριπλάσιο του μεγαλύτερου κατά τετραγωνικό μέτρο ποσού που αναλογεί για τους χώρους που έχει επιτραπεί η παραχώρηση χρήσης.
Σε περίπτωση που γίνεται αυθαίρετη χρήση του χώρου καθ` υποτροπή, επιβάλλονται κάθε φορά και μέχρι δύο φορές, τα ως άνω πρόστιμα και αν εξακολουθεί η παράβαση οι δήμοι με τη συνδρομή της δημοτικής αστυνομίας ή της οικείας αστυνομικής αρχής προέρχονται στην αφαίρεση κάθε είδους αντικειμένων και επιβάλλουν ειδικό πρόστιμο, ίσο με το διπλάσιο του μεγαλύτερου κατά τετραγωνικό μέτρο ποσού, που αναλογεί για τους χώρους που έχει επιτραπεί η παραχώρηση της χρήσης.
Τόσο το σύνταγμα όσο και ο Αστικός Κώδικας (ΠΔ 456/1984) με το άρθρο 57 προστατεύει το δικαίωμα στην προσωπικότητα. Η πάγια διατύπωση των δικαστηρίων σε αγωγές για αποζημίωση λόγω προσβολής της προσωπικότητας αναφέρουν:
Πράξεις που παρακωλύουν την ανεμπόδιστη χρήση, αποτελούν επέμβαση στην προσωπικότητα των πολιτών, εφόσον παραβιάζουν τη γενική υποχρέωση να μην προσβάλλει κανείς υλικά ή ηθικά αγαθά του άλλου.
Όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον και μπορεί να ζητήσει αποζημίωση σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες.
Από τις διατάξεις των άρθρων 966, 967, 968 του Αστικού Κώδικα προκύπτει ότι κοινόχρηστα πράγματα είναι τα προοριζόμενα για την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος πράγματα, τα οποία έχει δικαίωμα να χρησιμοποιεί ο πολίτης.
Με την καθιέρωση ενός πράγματος ως κοινόχρηστου, το άτομο αποκτά την εξουσία να το χρησιμοποιεί. Με τη χρήση αυτή αποκτά ιδιόρρυθμο δικαίωμα που απορρέει από την προσωπικότητα του και προστατεύεται σύμφωνα με το άρθρο 57 του Αστικού Κώδικα μόνο σε περίπτωση παρακώλυσης ή αποβολής από τη χρήση του.
Η προστασία δε αυτή συνίσταται στην αξίωση προς άρση της προσβολής και παράλειψη αυτής στο μέλλον, χωρίς να αποκλείεται και η αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις περί αδικοπραξιών διατάξεις.
